Συναισθηματικές διαταραχές
Η καταγραφή των συναισθηματικών διαταραχών εμπεριέχεται στο Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο των Ψυχικών Διαταραχών DSM-5 και στη Διεθνή Στατιστική Ταξινόμηση Νόσων και Συναφών Προβλημάτων Υγείας (ICD-10):
- Το Άγχος Αποχωρισμού
- Φοβίες
- Η Κοινωνική Φοβία
- Η Διαταραχή Πανικού
- Η Γενικευμένη Αγχώδης Διαταραχή (Γ.Α.Δ.)
- Μετατραυματική διαταραχή άγχους
- Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (ΙΔΨ)
Στην παιδική ηλικία, οι φόβοι αφορούν στο σκοτάδι, τα μεταφυσικά όντα ή συγκεκριμένα πρόσωπα και καταστάσεις. Στη μέση παιδική ηλικία το άγχος του παιδιού επικεντρώνεται στην κοινωνική του δράση, εφόσον εκδηλώνει συμπεριφορές ανησυχίας και φόβου για άγνωστους συνομήλικους, για νέες καταστάσεις ή ακόμη εκδηλώνει ανησυχία για το βαθμό αποδοχής του από τους συνομηλίκους. Οι έφηβοι ανησυχούν για θέματα που έχουν να κάνουν με την ταυτότητά τους ή την απομάκρυνσή τους από την οικογενειακή εστία.
To άγχος αποχωρισμού:
- Η πρώτη από τις Αγχώδεις Διαταραχές κι αυτό γιατί εμφανίζεται ως μέρος της αναπτυξιακής διαδικασίας.
- Εμφανίζεται στο παιδί από τον έβδομο μήνα της ζωής του και μπορεί να διαρκέσει ως την προσχολική ή πρώτη σχολική ηλικία.
- Πρόκειται για την εκδήλωση έντονης ανησυχίας στην περίπτωση που το παιδί χρειαστεί να αποχωριστεί τους γονείς του ή τους ανθρώπους που έχουν αναλάβει την ανατροφή – κηδεμονία του. Το παιδί σε αυτή την περίπτωση διακατέχεται από ανησυχία ότι το άτομο με το οποίο είναι προσκολλημένο θα φύγει και δεν θα επιστρέψει, ανησυχία ότι το πρόσωπο αυτό θα πάθει κάτι κακό ή ανησυχίες ότι το ίδιο το παιδί θα χαθεί, θα απαχθεί ή θα σκοτωθεί
Η Ειδική φοβία: - Κύριο γνώρισμα της ειδικής φοβίας είναι ο έκδηλος ή επίμονος φόβος, ο οποίος είναι αδικαιολόγητος και προκαλείται από την παρουσία ή την αναμονή της παρουσίας ενός αντικειμένου ή μιας ειδικής κατάστασης ( π.χ. χρήση ασανσέρ, αεροπορικά ταξίδια).
- Το παιδί επιλέγει να αποφύγει το φοβικό ερέθισμα, γεγονός που επιδρά σημαντικά στην ποιότητα της ζωής του.
- Οι ειδικές φοβίες σχετίζονται με ζώα, καταστάσεις, φυσικά φαινόμενα και ενεργοποιούνται στην παρουσία ή στο ενδεχόμενο παρουσίας του φοβικού ερεθίσματος. Γι’ αυτό το λόγο τα παιδιά με ειδικές φοβίες βρίσκονται σε κατάσταση ετοιμότητας, ώστε να αντιληφθούν έγκαιρα το φοβικό ερέθισμα.
- Σε περίπτωση που το παιδί αντιμετωπίσει το ενδεχόμενο έκθεσης στο φοβικό ερέθισμα, αισθάνεται πάντα μια άμεση αντίδραση άγχους, η οποία είναι πιθανό να εκδηλωθεί με τη μορφή πανικού.
Η διαταραχή της κοινωνικής φοβίας: - Βασικό χαρακτηριστικό της κοινωνικής φοβίας είναι ο έντονος και επίμονος φόβος, που διακατέχει το παιδί σε μία ή περισσότερες κοινωνικές καταστάσεις. Η έκθεσή του σε μια κοινωνική κατάσταση συχνά του προκαλεί βιώματα έντονου άγχους το οποίο ενδέχεται να οδηγήσει στην εκδήλωση αντίδρασης πανικού.
- Για το λόγο αυτό το παιδί συχνά αποφεύγει τέτοιες καταστάσεις ή τις υπομένει βιώνοντας υπερβολική ένταση. Τα σωματικά συμπτώματα που σημειώνονται στην κοινωνική φοβία είναι ταχυκαρδία, τρόμος, εφίδρωση.
- Οι έφηβοι με κοινωνική φοβία έχουν συνήθως πολύ λίγους φίλους, είναι απρόθυμοι να συμμετέχουν σε ομαδικές δραστηριότητες και θεωρούνται ήσυχοι και συνεσταλμένοι από τους γονείς και τους συμμαθητές τους.
- Η κοινωνική φοβία συνήθως εκδηλώνεται στην εφηβεία και σπανιότερα μπορεί να διαγνωστεί σε παιδιά κάτω των δέκα ετών. Θα πρέπει να σημειωθεί πως παιδιά τα οποία παρουσιάζουν κοινωνική φοβία, είναι πιθανό αργότερα στη ζωή τους να εκδηλώσουν κατάθλιψη λόγω του αισθήματος της απόρριψης και των ελλιπών διαπροσωπικών σχέσεων.
Η διαταραχή πανικού: - Κύριο χαρακτηριστικό της διαταραχής πανικού είναι η ύπαρξη περιόδου έντονου φόβου που συνοδεύεται από γρήγορους καρδιακούς παλμούς, εφίδρωση, ζάλη, ασφυξία, αστάθεια, ναυτία ή αίσθηση επικείμενου θανάτου (τα επεισόδια πανικού πρέπει να περιλαμβάνουν τουλάχιστον τέσσερα συμπτώματα).
- Είναι πιθανό τα παιδιά και οι νέοι με διαταραχή πανικού να φτάσουν στα άκρα, προκειμένου να αποφύγουν καταστάσεις που μπορεί να οδηγήσουν σε επικείμενη κρίση.
Η γενικευμένη αγχώδης διαταραχή: - Τα παιδιά κι οι έφηβοι με Γενικευμένη Αγχώδη Διαταραχή (Γ.Α.Δ.) διακατέχονται από υπερβολικό, μη ρεαλιστικό άγχος σχετικά με τις δραστηριότητες της καθημερινής ζωής, με τα μελλοντικά τους σχέδια αλλά και για παρελθοντικά γεγονότα.
- Μπορεί να διαμαρτύρονται για διάφορες ενοχλήσεις που δε φαίνεται να έχουν κάποια βιολογική αιτία.
- Αυτή η έντονη ανησυχία που τους διακατέχει συνοδεύεται με δυσκολία στον ύπνο και στη συγκέντρωση, καθώς κι έντονα σωματικά συμπτώματα.
- Το άγχος και οι εκδηλώσεις του κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας αποτελούν αντικείμενο επισταμένης προσοχής. Είναι πιθανό τα συμπτώματά τους να παραμείνουν απαρατήρητα από τους γονείς ή τους εκπαιδευτικούς σε περίπτωση που δεν προκαλούν ανησυχία ή δεν αποτελούν ένδειξη διαταραχής και σε άλλες περιπτώσεις όλα αυτά τα συμπτώματα είναι πιθανό να εντάσσονται στα πλαίσια της φυσιολογικής ανάπτυξης των παιδιών.
Η μετατραυματική διαταραχή άγχους: - Το μετατραυματικό άγχος μπορεί να εκδηλωθεί από ένα παιδί ή έναν έφηβο μετά τη βίωση ενός πολύ σοβαρού αρνητικού γεγονότος, όπως είναι η σωματική βία, η σεξουαλική κακοποίηση, η παράσταση ως μάρτυρας σε ένα βίαιο περιστατικό ή η επιβίωση από μια καταστροφή (π.χ. σεισμό, τυφώνα, βομβαρδισμό κλπ).
- Οι νέοι με μετατραυματική διαταραχή άγχους βιώνουν το γεγονός ξανά και ξανά μέσα από ισχυρές μνήμες, αναδρομές ή άλλου είδους σκέψεις που ενοχλούν. Αυτό τους κάνει να προσπαθούν να αποφύγουν οτιδήποτε σχετίζεται με τo τραύμα.
- Δεν αποκλείεται, επίσης, να υπερβάλλουν όταν πανικοβάλλονται ή τρομάζουν, καθώς και να έχουν δυσκολίες στον ύπνο.
Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή: - Τα παιδιά και οι έφηβοι με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (ΙΨΔ ) παγιδεύονται σε ένα μοτίβο επαναλαμβανόμενων σκέψεων και συμπεριφορών.
- Μεταξύ των πλέον συχνών ιδεοψυχαναγκαστικών συμπεριφορών είναι οι επαναλαμβανόμενες τελετουργίες κάθαρσης (π.χ. το πλύσιμο χεριών ) και ο επαναλαμβανόμενος έλεγχος (π.χ. αν έχουν κλείσει τις πόρτες του σπιτιού τους ).
- Παρόλο που ενδέχεται να αναγνωρίζουν ότι οι σκέψεις και οι συμπεριφορές τους είναι ανούσιες και κουραστικές , είναι πολύ δύσκολο να τις σταματήσουν.
- Περίπου 2% των εφήβων έχει εμπειρία ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής.