Η οικογένεια ως σύστημα

Η γέννηση ενός παιδιού αλλάζει τη ζωή εκείνων που είναι υπεύθυνοι για την ανατροφή του, γιατί εκείνη τη στιγμή οι γονείς έρχονται αντιμέτωποι με νέες μαθησιακές δυσκολίες. Οι γονείς θα πρέπει να φροντίσουν για τις ανάγκες και τις απαιτήσεις του νεογέννητου, το οποίο από την αρχή της ζωής του είναι ενεργό ον και συμμετέχει στη διαδικασία της κοινωνικοποίησης του. Η θερμή και εγκάρδια ατμόσφαιρα της οικογένειας αποτελεί σημαντική προϋπόθεση στην αυτονομία της αυτενέργειας και της αυτοπεποίθησης του παιδιού. Η οικογένεια παίζει σημαντικό ρόλο στη γνωστική και συναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών, καθώς αυτά επηρεάζονται από τους γονείς όπως και τους επηρεάζουν.

Οι γονείς με το παιδί έχουν μία σχέση αλληλεπίδρασης και συχνά υποστηρίζεται πως μια τέτοια σχέση ορίζεται ως αιτιώδης, δηλαδή ορίζουμε σαν αίτιο το πώς φέρονται οι γονείς και σαν αποτέλεσμα πως φέρονται τα παιδιά. Αυτό όμως δεν είναι ο κανόνας καθώς μπορεί να συμβεί και το αντίστροφο. Η οικογένεια είναι ένας σχηματισμός αλληλεπιδράσεων. Δηλαδή, το παιδί με τα χαρακτηριστικά του επιδρά και διαμορφώνει τη συμπεριφορά των γονέων του. Αξίζει να αναφέρουμε πως η ψυχοδυναμική της οικογένειας διαμορφώνεται από διάφορους κοινωνιολογικούς παράγοντες όπως είναι το μέγεθος και της οικογένειας, η οικονομική επιφάνεια της οικογένειας, ποιο παιδί έχει γεννηθεί πρώτο στη σειρά κ.α. Υπάρχουν όμως και οι ψυχολογικοί παράγοντες που διαμορφώνουν το κλίμα της οικογένειας μερικοί εκ των οποίων είναι η προσωπικότητα των γονέων, η συμπεριφορά και η στάση τους απέναντι στο παιδί, οι ενδοοικογενειακές σχέσεις κ.α.

Οι γονείς που δείχνουν την αγάπη τους, συμπαραστέκονται και ασχολούνται με ευχαρίστηση με το παιδί τους ανήκουν στην κατηγορία των στοργικών-φιλικών γονέων ενώ αυτοί που αποδοκιμάζουν το παιδί, δεν του δείχνουν την απαραίτητη στοργή και το θεωρούν ανεπιθύμητο ανήκουν στους εχθρικούς-απορριπτικούς γονείς. Ο τρόπος που θα χρησιμοποιήσουν οι γονείς για να ενθαρρύνουν την αυτονομία του παιδιού τους είναι ιδιαίτερα σημαντικός. Είτε θα χρησιμοποιήσουν διαλεκτικό-εξατομικευμένο τρόπο που θα δείχνει σεβασμό στην ατομικότητα του, είτε θα χρησιμοποιήσουν αυταρχικό-στερεοτυπικό τρόπο και δεν θα αναγνωρίζουν τα δικαιώματα του παιδιού τους. Οι γονείς που συνδυάζουν τη στοργή και την αυτονομία διασφαλίζουν στα παιδιά τους συναισθηματική σταθερότητα, συνεργασία και έφεση για μάθηση. Υπερπροστατευτικοί θεωρούνται οι γονείς που συνδυάζουν στοργή και έλεγχο και έχουν ως αποτέλεσμα τα παιδιά τους να δείχνουν τυρρανική συμπεριφορά. Αδιάφοροι είναι οι γονείς που κατέχονται από αυτονομία και εχθρότητα και μ’ αυτόν τον τρόπο τα παιδιά τους τείνουν να ταυτίζονται με ομάδες συνομηλίκων τους και η συμπεριφορά τους διαμορφώνεται από το είδος της ομάδας που θα ενταχθούν. Τέλος, οι γονείς που συνδυάζουν τον αυστηρό έλεγχο με την εχθρότητα και τη βίαιη συμπεριφορά αναπτύσσουν στα παιδιά τους το αίσθημα της αποστροφής προς τους άλλους και την επιθετικότητα. Με βάση τα παραπάνω μπορούμε να πούμε πως ιδανικοί θεωρούνται οι γονείς που είναι στοργικοί, που ενθαρρύνουν την αυτονομία του παιδιού και απαιτούν μια ώριμη συμπεριφορά από αυτά. Στα πλαίσια της οικογένειας λοιπόν και στο επίπεδο αλληλεπίδρασης μεταξύ των ατόμων που τη συγκροτούν, το παιδί θα πάρει τις πρώτες αξίες και πρότυπα συμπεριφοράς βάση των οποίων θα διαμορφώσει την προσωπικότητα του.